Robin D. G. Kelley

Thelonious Monk. The Life and Times of an American Original van Robin D.G. Kelley is de uitgebreide biografie van een eigenzinnige jazz-pianist. Het is een boek van 451 pagina’s en na het lezen ervan bent u aardig op de hoogte van de Amerikaanse jazz-scene in de vorige eeuw.

Ik wilde het boek graag lezen omdat Thelonious Monk een heel eigen plaats inneemt onder de jazz-muzikanten. Hij wordt nu beschouwd als één van de grootste artiesten in dat genre, maar daar ging wel wat tijd overheen. Dat komt onder meer door zijn gedrag, wat vaak als excentriek werd omschreven of soms als knettergek, maar waar later de diagnose bipolaire stoornis aan werd gegeven.

Hij groeit op in New York waar hij pianolessen neemt, ook al moet zijn moeder er hard voor werken (zijn vader is niet in beeld). Hij is een snelle leerling en krijgt invloeden mee van klassieke muziek, Caraïbische muziek en de gospels die in de kerk worden gezongen. Hij luistert naar pianisten als Art Tatum, Earl Hines en Fats Waller en ontwikkelt langzaam maar zeker een eigen stijl;

He heard players “bend” notes on the piano, or turn the beat around…or create dissonant harmonies with “splattered notes” and chord clusters…Monk embraced these elements in his own playing and exaggerated them.

Met de jaren werd die speelstijl zijn handelsmerk maar daar was nog niet iedereen klaar voor;

Monk’s chords were a product of years of training, experimentation, and a solid understanding of music theory. Monk knew it, which is why he became so annoyed when critics, musicians, or fans – even the sympathetic ones – described his chords as “wrong” or “weird”.

Het is vaak lastig voor hem om werk te vinden maar hij weet toch steeds bij de verschillende jazz-clubs als pianist op te treden. Hij moet er dan wel voor zorgen zijn ‘Cabaret Card’ te behouden, want zonder mag je niet optreden in clubs waar alcohol geschonken wordt. Dat lukt hem niet altijd, want hij wordt een aantal maal gearresteerd in verband met drugs. Naast zijn optredens begint hij ook met het opnemen van platen. Blue Note is een jonge maatschappij die gelooft in marketing dus wordt hij de “High Priest of Bebop” gedoopt en worden zijn excentrieke trekjes breed uitgemeten.

Die trekjes, dat zijn er nogal wat. Hij komt vaak te laat, is vaak dronken, danst of loopt rond op het podium en steeds vaker er vanaf ook, hjij kan dagenlang lethargisch op bed liggen of ineens een creatieve explosie krijgen waarbij hij dan weer helemaal niet slaapt. Excentriek, maar wellicht de voortekenen van zijn bipolaire stoornis.

Die creativiteit hoor je terug in zjn muziek. Die is vaak zo complex dat zelfs een held van Monk zelf, Coleman Hawkins en de ster van dat moment John Coltrane moeite hebben met wat Monk van hen vraagt. Een typische Monk-reactie volgt dan:

‘You’re the great Coleman Hawkins, right? You’re the guy who invented the tenor saxophone, right?’ Hawk agreed. Then Monk said to Trane, ‘You’re the great John Coltrane, right?’ Trane blushed, and mumbled, ‘Aw…I’m not so great.’ Then Monk said to both of them, ‘You both play saxophone, right?’ They nodded. ‘Well, the music is on the horn. Between the two of you, you should be able to find it.’

Daar kunnen de heren het mee doen. Het boek staat vol met optredens die Monk doet en er komen heel veel namen voorbij want het verloop met de muzikanten met wie hij speelt is groot. Het is een uitgebreide biografie, dus de buitenlandse tournees worden ook beschreven, tot aan optredens in Bussum en Hilversum aan toe. Gedurende al die tijd zijn twee vrouwen altijd bij hem, zijn vrouw Nellie en de jazz-barones Pannonica de Koenigswarter, een Rothschild-telg die tal van jazzmusici financieel helpt en Monk ook heel lang bijstaat.

Het mooie van dit boek is dat je op heel veel mooie muziek gewezen wordt, je zoekt televisiefragmenten erbij die vaak terug te vinden zijn op Youtube, zoals de documentaire Straight, No Chaser die er over Monk is gemaakt, maar de grote meerwaarde is dat je veel kennis opdoet over jazz in het algemeen. Waarom de muziek van Monk zo knap in elkaar zit, waarom de muziek van Ornette Coleman ineens als een bom insloeg of wat het belang van pianist Bud Powell was. Je bent er zowat bij als beschreven wordt dat Powell na een afwezigheid van zes jaar zich weer laat zien in de club Birdland;

Bud Powell had barely walked through the door before Birdland exploded with applause. As he made his way to the bandstand, holding fast to Francis Pandras’s arm and greeting well-wishers and old friends, the whole room was on its feet clapping and shouting. Birdland’s diminutive emcee, Pee Wee Marquette, held the microphone and attempted to introduce ‘the Amazing Bud Powell’ but the ovation lasted seventeen minutes.

Dus luister ik naast de muziek van Monk ook naar de muziek van Powell en ben er zelfs achter gekomen dat de beroemde Pee Wee Marquette nog bij David Letterman in zijn show is verschenen. U begrijpt, ook terug te vinden op Youtube.

Achter in het boek staan alle nummers die Monk heeft geschreven met een korte toelichting dus dat wordt vanzelf een luistergids. Een prima leesbaar boek, een prachtig tijdsbeeld en goed naslagwerk, ook omdat de besproken nummers opgenomen zijn in de index en dus overal in het boek terug te vinden zijn.… (altro)