Roelf Hagoort (1899–1965)

Dit boek is een jubileumboek, dat de loftrompet van de eigen beweging tuit. Ver boven dit kleinzerige standpunt is het een reflectie van een tijd waarin arbeiders hun gezin niet konden voeden met een twaalf-urige werkdag, dat sociale voorzieningen alleen in een omgeving van liefdadigheid konden bestaan en dat inzicht in de problematiek door de overheid alleen door eigenzinnige, koppige mensen kon en durfde aangebracht worden.

Wanneer die vijftigste verjaardag in 1927 valt, is het begrijpelijk dat de hedendaagse lezer bij tijd en wijle verbaasd opkijkt, en dat toenmalige standpunten, hoe goed bedoeld ook, toch met spleetoogjes bekeken worden. Het is een boek dat de link tussen de werkmansemancipatie van het tweede deel van de 19de eeuw in Nederland onmiskenbaar maar ongewild vergelijkt met die in België, en dat meer bepaald de figuur van Priester Daens mee naar voor laat treden. Hij deed per slot van rekening identiek hetzelfde: hij gaf aan de werkmens een stem.

Evenzeer geeft het een beeld van de invloed van godsdienst op een eenvoudige maatschappij. Zo ook is er de maatschappelijke structuur, die ontleed wordt, en die ons eenentwintigste eeuwers doet opkijken van verbazing: onze overgrootouders moeten harde mensen geweest zijn om te overleven.

Dit boek bevat een schat aan informatie over een tijd die nog niet zo lang geleden het heden was, maar die ons volkomen vreemd geworden is. Die schat put zijn waarde echter uit de reële problematiek van een klasse, die de keuze had: communist worden met Marx, of binnen het geijkte stramien een nieuwe weg zoeken. Het merendeel deed het laatste. En dat was de moedigste weg: niet hervormen, maar alleen maar veranderen.

De afbeeldingen van de protagonisten zijn prachtige foto-portretten, die op zich al het boek waard zijn. Maar ook het totale uitzicht van het boek is heerlijk: stoer, degelijk, stevig.

De auteur heeft methodisch gewerkt: de voetnoten en verwijzigingen zijn zo geplukt uit het eerste het beste wetenschappelijk werk van vandaag.

Als je iets meer wilt weten over de geschiednis van de arbeidersbeweging, is dit naast zovele andere standaardwerken een waardevolle aanvulling. Het kan ook, zij het dan op een andere plank, naast Pieter Daens gaan liggen: vanuit totaal verschillende standpunten hebben beide auteurs met hun hart een wereld beschreven, die wij gelukkig alleen vanuit...de boeken kennen.… (altro)