Gie Goris

PERSTEKST
PERSCONFERENTIE D.D. 29.09 OM 12U30 – LITERATUURHUIS PASSA PORTA, BRUSSEL

GOESTING IN LOKALE DEMOCRATIE
OVER DE INTERACTIE TUSSEN DE KIEZER EN LOKAAL BELEID, CULTUUR EN MIDDENVELD

Vlaanderen en Brussel worstelen met hun eigen groei en betekenis. Sinds de jaren zestig vinden sociaalculturele veranderingen plaats die meer mensen lijken te beangstigen dan bevrijden; sinds de jaren zeventig rolt het globaliseringsproces met al zijn sociaaleconomische verschuivingen over ons heen, en ook dat zorgt voor onrust en verkramping. De twee soorten vervreemding overlappen en versterken elkaar en zorgen voor een grote groep vervreemden in een uiterst welvarende regio. ‘Alles is overgang’, jawel, maar sommige overgangsfases evolueren op maatschappelijk vlak tot regelrechte breuken en in het beste geval tot kantelmomenten op weg naar een nieuwe toekomst. Op de huidige breuklijnen is een cultureelpolitieke afstand gegroeid die al even zorgwekkend is. Zo lijkt de kloof tussen de democratische partijen en het Vlaams Belang, en tussen de kiezers van beide kampen, totaal: iedereen trekt zich terug binnen de krijtlijnen van het eigen grote gelijk. De enige beweging die nog plaatsvindt, is het langzame afglijden naar een maatschappij waarin kritisch debat vervangen wordt door ondoordachte afwijzing, en waarin oplossingen onmogelijk worden door bewust gecultiveerde polarisering.

Nee, democratie went niet aan extreemrechts. Ingaan tegen het onverdraagzaam politiek project van het Vlaams Belang blijft vanuit democratisch oogpunt een permanente opdracht. Om die reden start deze uitgave met een analyse van extreemrechts en de Vlaams Belangkiezer. Tegelijk stellen we vast dat alle directe strategieën tegen het Vlaams Belang vruchteloos of ronduit contraproductief zijn gebleken. Inhoudelijk toegeven aan gewenning, frontale confrontatie noch het belachelijk maken van het Belang bieden een reële uitweg. Blijkbaar heeft het Vlaams Belang een verhaal dat aanslaat bij een aanzienlijke groep Vlaamse kiezers, de democratische zijde heeft dat voor hen vooralsnog niet of slaagt er niet in om dat op geloofwaardige en wervende wijze te communiceren.

Het debat over extreemrechts moet verstandig gevoerd worden en verwijten moeten plaats ruimen voor argumenten. Sterker nog. Het volstaat niet uit te leggen waarin extreemrechts fout is, er is nood aan een alternatief dat op een positieve manier de samenleving in al haar diversiteit versterkt, een project dat alle lagen van de bevolking – ook de ‘vervreemden’ en bijgevolg ook de Belangstemmers en andere burgers die politiek afhaken – bij het maatschappelijk proces betrekt. Maar aan wie de Vlaams Belangkiezer de facto is, wordt weinig of geen aandacht geschonken. Nochtans betreft het hier net geen vierde van de bevolking. Ook deze kiezers zijn bewoners, die eerder respect dan beledigingen verdienen.

De lokale context van steden en gemeenten vormt een uitgelezen omgeving om deze constructieve aanpak te realiseren. 'De grote uitdagingen van vandaag vinden altijd ergens plaats', zegt Mark Suykens in dit boek. 'De problemen ontstaan niet altijd op lokaal niveau, maar het is wel daar dat mensen ermee geconfronteerd worden. En dus is het ook daar dat ze opgelost moeten worden.' Het samenleven van verschillende bevolkingsgroepen is een van de uitdagingen waar het verstedelijkende Vlaanderen voor staat. Het lokaal beleid vertrekt niet van nul, het heeft al een aantal troeven en kansen in handen: het lokale cultuurbeleid komt op kruissnelheid, het lokaal sociaal en sportbeleidsplan staan in de steigers, besturen kiezen steeds meer voor wijk- en buurtgerichte werking in plaats van te focussen op jongeren, senioren, allochtonen... Zowel vanuit de analyse van de omgeving als vanuit het onderzoek naar de vervreemde VB-kiezers – waaruit blijkt dat hun stemmotivatie heel gevarieerd is – kan men concluderen dat een beleid dat wil antwoorden op de angsten en uitdagingen van de burgers van de ene stad tot de ander, van de ene gemeente tot de andere zal moeten verschillen. De uitgebreide bijdrage van Carl Devos en Dries Verlet onderbouwt die stelling met wetenschappelijk onderzoek. Het is dankzij rigoureus verworven kennis van samenleving en kiesgedrag dat we een gericht alternatief kunnen formuleren en realiseren.

Op deze wetenschappelijk onderbouwde stelling worden een aantal zinvolle aanpakken geprojecteerd. Dat gebeurt altijd binnen de lokale dynamiek en vanuit het oogpunt hoe de lokale democratie verbeterd kan worden.
In eerste instantie pleiten een aantal burgemeesters ondermeer voor burgerparticipatie. Komen aan het woord: Stefaan De Clerck, Willy Minnebo, Jan Peumans, Koen T’Sijen, Marleen Vanderpoorten, Frank Beke en – als extra – Sven Gatz.
Mark Suykens pleit in een ruim interview voor een sterk bestuur dat een vernieuwde ijver voor politieke visie koppelt aan een veel grotere betrokkenheid bij de concrete burgers en hun verzuchtingen. Op die manier, hoopt hij, kan lokaal bestuur de verzuring counteren. De mogelijke rol van cultuur in het formuleren en opbouwen van een inclusieve samenleving wordt beschreven door Bart Caron. En Guy Cassiers gaat in op de politieke rol van kunst. Die is anders dan wat de politieke partijen kunnen doen, zegt hij. Kunst moet vragen stellen, ogen openen én bruggen bouwen. Een participatiepleidooi komt aan bod in de bijdrage van Ann Demeulemeester, die vanuit de autonomie van een sterk en inhoudelijk helder middenveld pleit voor een volwassen relatie tussen bestuur en organisaties. Zij aanvaardt niet dat burgers gereduceerd worden tot individuele klanten. Filip De Rynck ten slotte nuanceert; hij waarschuwt ervoor dat er geen recht evenredig verband bestaat tussen goed bestuur en democratisering, al kan het ene niet zonder het andere.

Deze uitgave is het resultaat van een intensieve voorbereiding, die begon met vier rondetafels waar standpunten over extreemrechts werden geformuleerd aan de hand van inleidingen over het Vlaams Blokarrest, het cordon sanitaire, de vraag of extreemrechts in het bad van de macht getrokken moet worden, en de vraag wat kunst in dit alles kan betekenen. De inhoudelijke neerslag van deze vier bijeenkomsten vindt u ook in deze bundel. De rondetafels zorgden voor de inspiratie voor het Forum Remedies tegen gewenning … en voor democratie. De oorspronkelijke bijdragen van dat colloquium zijn herwerkt en uitgebreid, een aantal teksten zijn toegevoegd met het oog op een evenwichtige thematische opbouw.

Dit boek gaat uit van de uitspraak van de burgemeester van Londen, Ken Livingstone: ‘Burgemeesters zijn de belangrijkste politici van de 21e eeuw.’ Gemeentebesturen kunnen daarom niet langer in splendid isolation besturen, ze moeten coalities met alle burgers en hun organisaties en bewegingen aangaan. Maar die burgers zullen hun betrokkenheid bij het vormgeven van de lokale polis ook moeten verhogen.
Om die reden richt deze publicatie zich naar lokale beleidsmakers, mandatarissen en ambtenaren, naar OCMW’s, naar lokale sociale en culturele actoren, het sociaalcultureel werk en naar een aantal specifieke opleidingen in hogescholen en universiteiten. Voor al deze mensen en voor de betrokken burgers die deze bijdragen lezen, volgen er immers boeiende jaren met levensgrote uitdagingen. Wij hopen dat de geformuleerde inzichten hen goesting zullen geven om de handen uit de mouwen te steken.

Brussel, september 2006
Ivo Janssens en Gie Goris… (altro)