Richard Beer-Hofmann (1866–1945)

Der Tod Georgs is een boek waarin zo goed als niks gebeurt. Paul, de hoofdpersoon van het verhaal, maakt een avondwandeling, slaapt, zit in een trein en bezoekt een park. De Georg waarover de titel spreekt -een vriend van Paul- komt in het stuk niet voor, behalve dan dat ergens halverwege zijn onverwachte overlijden wordt vermeld. De novelle bestaat buiten deze summiere activiteiten uit Pauls waarnemingen, herinneringen, dromen, dagdromen en fantasieën. Deze zijn dusdanig verknoopt dat het vaak moeilijk is ze uiteen te houden. In het tweede hoofdstuk bijvoorbeeld droomt Paul dat zijn vrouw (hij is in het echte leven vrijgezel) op sterven ligt. In deze droom is een lange jeugdherinnering vervat, waarvan onduidelijk blijft of ze fictief of reëel is. Binnen deze herinnering ontspint zich over twintig bladzijden een fantasie over Pauls deelname aan een bacchanaal offerfeest in een klassieke tempel. Feit en fictie lopen in elkaar en de grens tussen wat Paul denkt en wat er in de wereld gebeurt, bestaat eigenlijk niet. Of beter gezegd, het enige dat bestaat is Pauls bewustzijn waarin waarneming en fantasie op een zelfde niveau staan. Dit alles maakt Der Tod Georgs, uitgegeven in 1900, tot één van de eerste boeken waarin het procedé van de monologue intérieure wordt gebruikt.

Om eerlijk te zijn, dit is niet echt mijn ding. Het boek leest moeizaam en de symboliek hangt zwaar tegen de hanenbalken om Achterberg te parafraseren. De dodelijk ernst waarmee de schrijver grote thema's als Dood & Kunst & Erotiek te lijf gaat, vermoeit op den duur. Toch is er ook goed nieuws. Beer-Hofmann kan schrijven en heeft een gelukkige hand in het evoceren van eenvoudige zaken als een gesprek door een geopend venster of een park in de herfst. Helaas gaat het boek volledig uit de bocht in de laatste tien bladzijden, waarin Paul, wakker geschud door de dood van zijn vriend Georg, ontsnapt aan het boven beschreven hypersubjectivisme door zichzelf aan te sluiten bij de Joodse traditie en het Joodse volk. Deze oplossing komt zo abrupt uit de lucht vallen dat de niets vermoedende lezer een paar keer met de ogen knippert voordat het tot hem doordringt wat er gebeurt. En als dat eenmaal zover is, is het boek uit. Arthur Schnitzler, collega en tijdgenoot van Beer-Hofmann noemde dit einde een frauduleuze truc door een schrijver die plots van klavier wisselt en een compleet ander stuk begint te spelen. Daar sluit ik mij respectvol bij aan.… (altro)