Twelve miles from a lemon: selected writings and sayings of Sydney Smith
Samengesteld door Norman Taylor en Alan Hankinson

‘Twelve miles from a lemon’ is geen bestseller. Het is zelfs geen populair boek. Sterker nog, als de statistieken niet liegen, ben ik de enige gebruiker van Libarything die deze titel in zijn bezit heeft. Om eerlijk te zijn, had ik tot voor een maand geleden nog nooit van het boek gehoord en zelfs niet van het onderwerp, de Engelse dominee Sydney Smith. Het was Jacques Barzun’s onvolprezen ‘From dawn to decadence’ dat me op het spoor bracht van deze Smith en het is één van de ongeveer twintig boeken die ik naar aanleiding van het lezen van ‘From dawn to decadence’ heb aangeschaft. Boeken baren boeken als konijnen losgelaten in een klaverwei. En daar is niks mis mee.

Terug naar Sydney Smith. De man leefde van 1771 to 1845 en was een Anglicaans geestelijke. Zijn levensloop is weinig opmerkelijk. Hij wordt geboren in Essex, studeert in Oxford en verhuist na het afsluiten van zijn opleiding naar Edinburgh waar hij mede-oprichter is van het opinieblad de Edingburgh Review. Daarna volgt een verblijf van twintig jaar op het Engelse platteland, in Yorkshire, op ruim 15 kilometer van de stad York (’12 miles from a lemon’). Zijn laatste jaren brengt hij door in Londen als kannunik verbonden aan de St. Paul’s Cathedral.

Smith was een liberaal en verfoeide de voornamelijk conservatieve regeringen van zijn tijd. Hij gebruikte zijn pen in de strijd om hete hangijzers als de emancipatie van katholieken, de hervorming van het kiesstelsel (ijverend voor een grotere vertegenwoordiging van de opkomende steden), een beter onderwijs voor vrouwen, en een humanere behandeling van gevangen en psychiatrische patienten. Op religieus gebied was hij een gematigd Anglicaan met een afkeer van de meer fanatieke Calvinistische stromingen binnen het Protestantisme, in het Verenigd Koninkrijk vooral vertegenwoordigd door de Methodisten.

Het boek, een mooie uitgave met harde kaft, biedt een selectie uit zijn brieven, toespraken, recensies en vooral artikelen voor de Edingburgh Review. De onderwerpen zijn vaak gedateerd, de allusies aan contemporaine figuren soms duister en de besproken boeken (op een enkele uitzondering na, zie beneden) in totale vergetelheid geraakt. En toch is ‘twelve miles from a lemon’ een plezier om te lezen. Dat komt vooral door de persoon van Sydney Smith zelf. De man is door en door sympathiek, fatsoenlijk en de vleesgeworden ‘common sense’. Bovendien heeft hij een scherp gevoel voor humor en een vermogen tot het maken van rake observaties. Mocht ik een negentiende eeuwse schrijver als buurman kiezen, dan wist ik het wel. Nee Flaubert, sorry Tsjechov, volgende keer beter Douwes Dekkers. Maar by all means, Sydney, kom erin!

Het heeft weinig zin te proberen het boek samen te vatten. De behandelde thema’s zijn te verschillend, de stukken vaak kort en bovendien ligt de charme van wat Smith schrijft vooral in zijn stijl. Me dunkt dat een paar voorbeelden hier meer waard zijn dan een lange beschouwing.

Over de luiaard (het dier) die heel de dag ondersteboven aan een tak hangt: ‘he passes his life in suspense like a young clergyman distantly related to a bishop.’

Over de Campanero, een Zuid-Amerikaanse vogel die van ver kan worden gehoord: ‘the campanero may be heard from three miles! -this singing little bird being more powerful than the belfry of a cathedral, ringing for a new dean – just appointed on account of shabby politics, small understanding and good familiy!’

Over de Toucan (nog een vogel). The toucan has an enormous bill, makes a noise like a puppy dog, and lays his eggs in hollow trees. How astonishing are the freaks of nature! To what purpose, we say, is a bird placed in the woods of Cayenne, with a bill a yard long, making a noise like a puppy dog, and laying eggs in hollow trees? The toucan, to be sure, might retort, to what purpose were gentlemen in Bond Street created? To what purpose were certain foolish prating Members of Parliament created? –pestering the house of Commons with their ignorance and folly and impeding the business of the country? There is no end to such questions. So we will not enter into the metaphysics of the toucan…..’

Over het recenseren van boeken: ‘I never read a book before reviewing it; it prejudices a man so.’

Over Macaulay, een kennelijk praatgrage geschiedkundige: ‘Macaulay monopolizes conversation- yes but he has occasional flashes of silence.’

Over lof: ‘Among the smaller duties of life I hardly know any one more important than that of not praising where praise is not due.’

Over Berkeley en Hume: ‘Bishop Berkeley destroyed this world in one volume octavo; and nothing remained, after his time, but mind; which experienced a similar fate from the hand of Mr. Hume in 1737.’

Over de aartsbisschop van Canterburry: I have, alas, only one illusion left, and that is the Archbishop of Canterbury.’

En zo kunnen we nog even doorgaan. Het boek is een goudmijn voor oneliners en een loflied aan het gezond verstand.

Misschien toch nog een woord van kritiek. Niet op Smith, maar op de twee samenstellers van het boek, die ook de inleiding en de verbindingsteksten voor hun rekening nemen. Ten eerste zijn ze soms wel erg hagiografisch (één van hen suggereert dat Smith eigenlijk een Anglicaanse heilige is) en ten tweede hebben ze de vervelende gewoonte Smith bij zijn voornaam te noemen. Sydney dit, Sydney dat. Dat werkt op den duur vermoeiend en doet ergens ook vreemd aan, bijna denigrerend, alsof de schrijvers het hebben over het domste jongetje van de klas dat het tegen alle verwachtingen in toch nog best ver heeft geschopt. Smith verdient beter.

Een allerlaatste opmerking: één van de opgenomen stukken is een recensie die Smith schreef over een reisverslag van een Engelse avonturier Charles Waterton (Wanderings in South-America). De recensie is briljant en het boek nog voorradig. Om kort te zijn….. ( )