Ik vind het onmogelijk om dit boek te beoordelen, dus dat doe ik ook niet. Het lezen ervan wekt gemengde gevoelens bij me op. Ik word er niet gelukkig van; het geeft geen voldaan gevoel. Maar, zoals Ramsey Nasr zelf zegt in het eerste essay, daar is kunst ook niet voor bedoeld: "Kunst is veelal ongemakkelijk, weerbarstig, afstotelijk, schokkend."

In het tweede essay en het eerste deel van het derde, lees ik niet veel wat ik nog niet wist. Meer van dezelfde ellende, dreigde ik te denken. Maar ook daar heeft Nasr iets over te melden. We moeten ons niet in slaap laten sussen door die herhaalde waarschuwingen: "Hoe immenser de crisis en hoe dieper we ervan doordrongen raken, des te meer grijpt de mens terug op bestaande structuren; groteske ontkenning. (...) Dit is een goed moment om stil te staan, een rampzalige plek om af te wachten."

Gelukkig komt na de drie essays ook nog een epiloog. Dit is een meesterwerkje dat ik los van de rest wel zou durven beoordelen met vijf sterren (en een volle maan). We moeten ons realiseren dat we onderdeel zijn van de natuur, niet minder, maar zeker ook niet meer. Sta in de regen en kijk elkaar aan...

De fundamenten. Door Ramsey Nasr.

Ramsey is een alleskunner en hij kan alles even goed. Dichten, acteren (Ischa!), een Wonderkamer inrichten (zie: DWDD), schrijven, denken én ons een schop onder de kont geven (als Dichter des Vaderlands bijvoorbeeld). Ik ben fan.

In De Fundamenten doet hij een beetje van dit alles, maar in feite doet hij niet veel. Dat is niet waar natuurlijk maar ik refereer aan wat hij zelf vaker zei in interviews naar aanleiding van deze bundeling van 3 essays: hij schrijft niets nieuws, niets wat niemand van ons zelf niet had kunnen weten, denken, opzoeken. En toch.

Toch geeft hij ons een ferme schop onder onze kont, raakt ons in hoofd, hart en ziel. Doordat de 3 essays apart in de tijd gesitueerd zijn (maart 2020, september 2020 en januari-februari 2021) krijgen we een evolutie in de situatie en in Nasr’s denken. Hoewel, een evolutie… Ramsey Nasr blijkt als één van de weinige mensen het gevoel/idee dat we als mensheid quasi collectief deelden tijdens de eerste lockdown (namelijk: dit kan zo niet verder, er moet iets gebeuren) vast te hebben gehouden. Niemand kan er omheen dat hij gelijk heeft, maar quasi niemand heeft het er nog over of durft er zijn nek nog voor uit te steken. Nasr durft.

En hoewel hij geen nieuwe informatie verschaft is De fundamenten toch een sprankelend, urgent, ogen-openend boekje. Omdat niemand de informatie zoals Ramsey kan verzamelen, uitleggen, begeesteren, vorm geven. Kunstig vorm geven. Kunst gaat de wereld niet redden maar in De Fundamenten komt ze toch dicht in de buurt.

Dit boek is geen aanklacht, noch pamflet of klaagzang. Het is een oproep ‘om in de regen te staan en elkaar aan te kijken.’ ( )

Uitgeleend Delia Grosu (januari 2024)