Dat ik de naam van een auteur niet ken, vind ik absoluut niet verbazingwekkend. Er zijn nu eenmaal zóveel auteurs in de wereld dat je al een regelrechte Encyclopedia Britannica moet zijn om die allemaal te kennen, laat staan bij te houden. Dat ik de naam van een Nederlandstalige auteur niet ken, vind ik al iets vervelender, maar eerlijk gezegd: er lijken ook in de Lage Landen iedere dag nog auteurs bij gemaakt te worden en ik lees dan wel al lang, maar ik ben ook nog geen eeuwigheid op deze planeet. Maar dat ik de naam van een Nederlandstalige science-fictionauteur niet ken, vind ik toch wel enigszins bizar. Hoeveel Nederlandstalige science-fictionauteurs kunnen er immers wezen?

Wel… geen idee, maar John Vermeulen (geboren in 1941, overleden in 2009) was er kennelijk een van. En wel al van op zijn vijftiende. Toen verscheen van hem zijn eerste boek, De vervloekte planeet, en er zouden er tot in 2007 nog tien volgen in het science-fictiongenre. Kort na voorliggend De binaire joker (gepubliceerd in 1979) en het snel daarop volgende Contract met een supermens (gepubliceerd in 1980) zou hij een pauze van meer dan vijftien jaar laten wat dat genre betreft en aan een serie thrillers beginnen, met als eerste 1000 meter van armageddon (1981) en als laatste Hellepoel (1990). In 1992 volgde zijn eerste historische roman, De Ekster op de Galg, en vanaf 1995 liepen alle genres bij Vermeulen door elkaar: behalve nog vier science-fictionboeken, evenveel thrillers en dito historische romans, kwamen er nog drie non-fictiewerken (als aanvulling op de zeven die hij er al had geschreven in de eerste helft van de jaren tachtig) en zes kinderboeken (ook daarvan had hij er al zeven geschreven in de jaren zeventig en tachtig). Over zijn toneelstukken (dertien in totaal), werken onder de naam Tessy Bénigne (een tweetal), en in allerlei tijdschriften (waaronder Playboy en Penthouse), verhalenbundels en jaarboeken opgenomen losse verhalen zwijg ik maar zedig, want daarop ingaan zou ons te ver leiden, maar, inderdaad, dat alles maakt het nog verbazingwekkender dat ik van deze auteur, die onder andere bij D.A.P. Reinaert, A.W. Bruna, De Dageraad, Standaard Uitgeverij, en Het Spectrum gepubliceerd werd, nog nooit gehoord had.

Nu, ik heb die onbekendheid wel een beetje goed gemaakt met in deze boekbespreking op ‘s mans werken te wijzen, denk ik, al is (voor mij toch) die onbekendheid misschien voor een deel te verklaren door enig gemis aan originaliteit. “Zelden lazen wij een sf-werk dat met zoveel humor en zoveel vaart werd geschreven. Een perfekte kombinatie van goede sf en goede luim”, liet Het Laatste Nieuws dan wel weten over De binaire joker, maar ik had het hele boek lang de indruk dat ik iets zat te lezen dat al eerder geschreven was op een wijze die al eerder gebruikt was. Niet slecht geschreven, daar niet van, en inderdaad geen slechte science fiction of humor, maar nergens kreeg ik de indruk dat Vermeulen een eigen stijl had ontwikkeld of dat dit verhaal alleen maar van hem had kunnen komen.

En dat nog los van het feit dat ik bij het lezen van de aanprijzende tekst op de voorkant even vreesde dat het over een soort HAL 9000 zou gaan, maar dan in een komische versie: “Het luchtige verhaal van honderdtachtig mensen, volledig overgeleverd aan de tirannieke boordcomputer van hun ruimteschip”. Toegegeven, Nestor, de boordcomputer in kwestie, begiftigd met wat toen nog niet algemeen bekend was als ‘artificiële intelligentie’, is een beetje eigenaardig en neemt initiatieven die de robots van Isaac Asimov https://bjornroosebespreekt.blogspot.com/search/label/Isaac%20Asimov nooit zouden kunnen nemen zonder finaal in de knoop te geraken met zichzelf, maar om hem nu ‘tiranniek’ te noemen, nee, dat niet. Hij vindt mensen maar een ongeorganiseerd zootje – niet geheel onterecht overigens -, maar gaat er desondanks van uit dat ze ook wel even hun plan kunnen trekken zónder hem. Wat, met heel wat improvisatie en ten koste van enige levens, inderdaad zo blijkt te zijn, al hebben ze hem uiteindelijk nodig om de zaak met succes af te ronden.

Die zaak zijnde dat ze een planeet – een in een serie van zes – moeten bezoeken om te kijken of die mogelijk bewoond is. Wat niet zo is, althans niet door iets dat een meer dan dierlijk niveau haalt, ondanks het feit dat ze een radiosignaal vanaf de planeet ontvangen, maar desondanks komen ze wel in de problemen terecht. Een of ander ras van aliens heeft van de planeet namelijk één groot landbouwgebied gemaakt, is geenszins gesteld op bezoekers, zit er voor geen euro mee in die te verdelgen, maar zou intussen toch graag het ruimteschip waarin ze gekomen zijn bewaren. ‘t Is per slot van rekening niet omdat je quasi onzichtbaar bent, niet spreekt (toch niet op een manier die wij kennen), en over een persoonlijk krachtveld beschikt waarmee je je zo ongeveer door alles heen kan branden, dat je niet kan verwachten nog iets te leren van de technologie van een ander.

Met dit gegeven, met een heleboel ‘relationele’ moppen (nog niet ‘woke’ overigens, geen homo’s en dergelijke te bekennen in dit boekje, al twijfelt kapitein Pendelgrass aan “het hormonenbestand” van de tweede in commando, Buddingh), discussies tussen de boordcomputer en de menselijke kapitein, en de neiging ook de signalen van de enige alien op het toneel mis te verstaan – allemaal zaken die om communicatie draaien dus (zelfs tot aan de uiteindelijke ontknoping toe) – weet Vermeulen, ondanks het reeds genoemde gebrek aan originaliteit, in ieder geval een onderhoudend boekje (zo’n honderdzeventig bladzijden in zakformaat) te vullen. Voor wie niet echt uit is op enige filosofische achtergrond (wel altijd ruim aanwezig in, bijvoorbeeld, de verhalen van de al genoemde Isaac Asimov) en, pakweg, niet bekend is met het werk van Robert A. Heinlein (van wie u eerder mijn bespreking van Het getal van het beest https://bjornroosebespreekt.blogspot.com/2023/09/het-getal-van-het-beest-robert-... kon lezen), kan dat eventueel voldoende zijn. Voor wie wat beter thuis is in het science-fictiongenre is dit verhaal – waarin het enige stukje filosofie er in bestaat dat wie lang verwacht te leven ook veel banger is om dood te gaan dan wie dat niet verwacht - hoogstens een amuse-gueule, iets om even tussendoor te lezen. Maar goed, ook tussendoortjes mogen af en toe wel eens geserveerd worden.

Björn Roose ( )