Als u zich wenst te verdiepen in het fenomeen Jazz en de muziek wil beluisteren die daar bij hoort, dan is dit boek van de heren Gary Giddins en Scott DeVeaux een must read. ‘De muziek die daar bij hoort’ is een ruim begrip en daarom is dit boek 664 pagina’s dik en dat is niets teveel, het is een prima gids voor een uitgebreide ontdekkingstocht.

Om maar direct het grootste pluspunt te noemen; het boek zet u aan het werk want er staan maar liefst 87 luistergidsen in het boek. Allemaal sleutelopnames uit een bepaalde periode, van een stijl of van een artiest die tot op de seconde uitschrijven wat u hoort en waar u op dient te letten bij de opname. Ik geef er hieronder nog voorbeelden van. Alle opnames heb ik op Youtube kunnen vinden dus excuses heeft u verder niet.

Voordat de auteurs de opnames bespreken krijgen we een introductie over welke instrumenten we zoal in de jazz tegenkomen en hoe ze werken. Daarna gaan we terug naar het eerste begin van de jazz, de invloed van de blues en de ragtime, u weet wel, die snelle pianomuziek. Als we toch een uitvinder van de jazz moeten noemen is dat cornettist Buddy Bolden. Geboren in New Orleans en die stad is dan ook zo’n beetje de bakermat van de jazz.

Er kwamen grote orkesten als die van Fletcher Henderson, Paul Whiteman en later van Duke Ellington en Count Basie. Dat waren prima kweekvijvers voor latere grootheden als Louis Armstrong, Lester Young en Coleman Hawkins. Ook cornettist Bix Beiderbecke wordt eruit gelicht door de auteurs en er staat een luistergids in het boek van het nummer Singin’ the Blues van Frankie Trumbauer and His Orchestra waarin Beiderbecke een hoofdrol vervult. U zoekt het nummer op Youtube op en luistert aldus mee (let wel, de volledige 2:58 worden beschreven, dit is maar een stukje);

2:00 The band states the original melody of the song, disguised by a mild version of New Orleans
polyphony. The drummer adds accents on the cymbals.
2:15 Dorsey’s clarinet solo loosely suggests Beiderbecke’s restrained style.
2:26 Dorsey’s break ends almost in a whisper.
2:29 The band returns with collective improvisation, with Beiderbecke’s cornet on top
2:46 A one-measure break features Lang playing a rapid upward arpeggio on guitar
2:51 Beiderbecke begins his last line with another aggressive rip, followed by short riffs on a
repeated note.
2:58 A cymbal stroke brings the piece to a close.

Zo nemen de auteurs je mee door de tijd en beluister je nummers van alle grote namen in de jazz. Daar zitten soms regelrechte ‘ear openers’ tussen. Het doet je veel bewuster luisteren naar de muziek. Een saxofoon op de voorgrond hoor je wel, maar die luistergidsen wijzen je ook op de baslijn of wat voor melodie een piano of gitaar ineens op de achtergrond speelt. Zo wil ik de volgende opmerking over pianist Gil Evans lezen in het nummer King Porter Stomp, want je luistert er geheid overheen;

1:29 He accidentally makes a distorted honking sound on a low note. Emboldened, he returns to this
sound again and again – essentially turning a mistake into a motive.

Ogenschijnlijk complexe stukken worden ineens een stuk helderder. Er staan geen biografieën in het boek hoewel vaak in het kort de levens geschetst worden en ondertussen krijgt u ook een aardig tijdsbeeld mee met wrange verhalen over rassenscheidingen of wat een uitvinding als de radio deed voor de jazz. Zo werd de muziek van Benny Goodman aan de oostkust op een obscuur tijdstip uitgezonden, maar bleek hij tot zijn grote verrassing mateloos populair aan de westkust, waar datzelfde obscure tijdstip dus ‘prime time’ was en hij door iedereen gehoord werd.

De auteurs geven prima de overgangen weer van het swingtijdperk van de bigbands naar het bebop-tijdperk van Dizzy Gillespie en Charlie Parker. Verderop in de tijd gaan we naar cooljazz als reactie op bebop met muzikanten als Stan Getz, Dave Brubeck en Miles Davis. Dan volgt freejazz met artiesten als Albert Ayler en Cecil Taylor. Hier wordt het interessant, want dit vinden velen al niet meer te beluisteren en dan zijn die luistergidsen goud waard. Ik heb het makkelijk, want ik ben redelijk thuis in de ‘moderne klassieke muziek’ (u weet wel, piep-boem-knars-muziek), dus ik vind het allemaal prima te verteren en ik heb talloze nieuwe ontdekkingen gedaan.

Het is een objectief boek, hoewel enige humor de heren auteurs ook niet ontbreekt. Smoothjazz komt er namelijk niet zo goed van af;

There are many things to dislike about smooth jazz – for example, everything.

Een voorbeeld is saxofonist Kenny G. met wat wel ‘muzikaal behang’ wordt genoemd en die toch 48 miljoen albums heeft verkocht. Ook daar is een markt voor.

Het boek sluit af met de huidige lichting jazzmusici en wat de toekomst zou zijn voor jazz. Ook is er een hoofdstuk over het aanleggen van een jazzcollectie (u begrijpt, ik ben al bezig) en een lijst van 100 opnames die kan dienen als startpunt voor een verdere ontdekkingstocht. Verder is er een opsomming van films, documentaires en televisieseries waarin jazz de hoofdrol speelt.

Ik ben dus enthousiast over dit boek, het heeft mij enorm veel doen luisteren en nog meer tips gegeven. Luistert u eens naar het ongemeen mooie A Remark You Made van Weather Report, of naar You’ve Got To Be Modernistic van James P. Johnson en dan naar hetzelfde nummer maar in de moderne versie van Jason Moran. Of kent u Piece Three van Anthony Braxton? Het begint als een normale mars, maar luister wat er dan gebeurt. Diezelfde Anthony Braxton heeft ook een heel album volgespeeld met stukken voor solo altsaxofoon en dat is ook prachtig. U wilt ook Donna Lee horen voor solo-elektrische basgitaar van de jonggestorven bassist Jaco Pistorius of het prachtige El Matador met zijn Spaanse invloeden van saxofonist David Murray (zijn album staat hoog op mijn wensenlijst). Ik kan nog even doorgaan maar een beetje jazzliefhebber moet dit boek in huis halen en aan de slag. ( )

Doesn't miss a note ( )