Gratis beschikbaar op de dbnl.

Dit was een vrij aardig boek -- pittoresk eerder dan interessant. In de jaren 1870 reisde Emants gedurende drie maanden door geheel Zweden, van noord naar zuid en west naar oost. Als een nederlandstalige die al jaren in Zweden woont wou ik dat honderdveertig jaar oude reisdagboek wel eens doornemen, al was het maar ter vergelijking met hoe het land er nu bij ligt.

Emants' reisindrukken zijn die van een neerbuigende urbane buitenlander die het in Zweden, een perifeer en lichtelijk achtergebleven land, moeilijk heeft onderhouden te worden. Dat betekent niet dat hij liever door beter bekende contreien zou reizen: hij vindt Duitsland duidelijk een meer geciviliseerd land, maar staat boven het soort van toerisme dat jan en alleman aantrekt. Emants vindt zichzelf dus anders dan de gewone toerist, maar heeft ook niet veel op met het landelijke Zweden. En dat is de persona waarin hij dit boek schrijft: iemand die grootmoedig beide zijden van een kwestie wil inzien, maar er toch boven staat.

Het schattigst vindt hij de lokale zeden die hij vanop een afstand kan observeren: de Sami, het dagelijkse leven vanuit hotelvensters aanschouwd, het opsnuiven van de atmosfeer. Bij de dingen die hij wel aan de lijve moet ondervinden (de plaatselijke spijzen, transportmiddelen, hotelkamers) vervalt hij opnieuw in zijn criticasterpersona. Voor de lokale kunsten, architectuur, geschiedenis, dichters, en beeldhouwers heeft hij zelden een gunstig woord over, en zijn ijkpunten zijn die van een zelfingenomen Hollander die nog weinig te leren heeft. Over Stockholm is hij tevreden omdat men daar Europees eten begint te serveren en weldra een electrische tram zal installeren: binnenkort wordt de stad une ville comme une autre, zoals hij zegt. Die komende vertrouwdheid stelt hij op prijs, maar uiteraard kan hij enige laatdunkendheid over de eenheidsworst niet laten.

Emants schrijft zijn beste hoofdstukken als hij overhoop ligt met andere arrogante reizigers of als hij zich beleefd moet gedragen tegenover geïnteresseerde lokale intelligentsia die hem onderdak verlenen of hem uitnodigen op hun feestjes. Situatiehumor, de clash van persoonlijkheden -- dat is literatuur die een opsomming van dorpjes en ruïnes overstijgt. Ook de secties waarin hij het eigenlijke reizen beschrijft -- paardenkar, trein, kanaalboot, stoomboot -- waren aangenaam te lezen. Vaak echter bleef ik op mijn honger zitten: voor kleinere stadjes waar hij slechts kort verbleef (of doorreisde) heeft hij hoegenaamd niks te zeggen en vinkt plichtsbewust een enkele architecturale bezienswaardigheid aan. In Ystad noemt hij bijna enkel de kerk; voor Lund beschrijft hij uitgebreid de kathedraal, en vermeldt terloops het feit dat een professorsloon aan de universiteit er gelijk is aan een Hollands.

(Tussen twee haakjes: Emants sprinkelt Franse en Duitse en zelfs Engelse frasen over zijn dialogen en citaten: hij verwacht duidelijk dat zijn publiek alle drie verstaat. Heerlijk vind ik dat!)

Ik ben blij dat ik dit boek gelezen heb. Het Zweden van honderdveertig jaar terug is kleiner, landelijker, minder Europees, maar ook hier werkte de toerismemachine al gesmeerd. Emants' arrogante persoonlijkheid doen wat af aan de kwaliteit van het boek, maar dat kan ik laten varen als een negentiende-eeuwse topos. Al bij al interessant. ( )