Zelfs na zijn 90ste is de Vlaamse historicus Lode Wils (° 1929) goed voor een paar stevige polemische uithalen. Dit boek bevat een verzameling soms licht herwerkte artikelen die Wils schreef in de voorbij 10 jaar (dus nog altijd op hoogbejaarde leeftijd). Ze geven niet alleen een beeld van zijn belangrijkste werk, maar meteen ook van de groei van Vlaanderen tot een eigen natie. Of we daar zijn al zijn is een kwestie van het klassieke debat over het halfvolle/halflege glas. Wils is altijd het meest in de belangstelling gekomen voor het beukwerk waarmee hij de Vlaamse beweging als historicus onder vuur nam, of liever, de romantische mythologieën waarmee die – zoals elke ideologische beweging – zich omringde en soms nog omringt. Dat beukwerk heeft vrucht afgeleverd, want de meeste van de stellingen van Wils zijn intussen min of meer aanvaard, maar nog niet allemaal. Dat blijkt ook uit dit boek: de nefaste rol bijvoorbeeld van koning Albert I in en na de eerste wereldoorlog ten aanzien van de Vlaamse eisen blijft een stokpaardje van Wils dat blijkbaar niet of veel minder door andere gevestigde historici aanvaard wordt.
Voor wie iets minder met de details van de Vlaamse beweging begaan is, biedt Wils toch wel wat meer. De meeste van zijn artikelen zijn ingebed in beschouwingen over nationalistische bewegingen in Europa in het algemeen. Vooral het werk van de Tsjech Miroslav Hroch blijft hem daarbij inspireren, en daarnaast nog veel andere werken die sinds de jaren ’90 over het nationalisme als geschiedkundig fenomeen gepubliceerd werden.
Tenslotte schuwt Wils het ook niet om naar de toekomst te kijken. Hij deed dat ook uitgebreid in de interviews die verschenen zijn naar aanleiding van dit boek. Voor Wils staat het vast dat Vlaanderen een kunstmatige natie is, maar dat wil niet zeggen dat het geen historische realiteit is geworden: alle naties zijn het product van historische, dus contingente, krachten, gedreven door centralisatiepolitiek van boven of door romantische mythologisering van onderen (of een combinatie van de beiden). Het enige spijtige aan dit boek is dat Wils voor eeuwig en altijd weggezet zal worden als historicus van de Vlaamse beweging. Wie ooit het genoegen had lessen bij hem te volgen (zoals ik in het begin van de jaren 1980) weet dat hij op veel meer terreinen goed beslagen was en verrassende inzichten kon bieden; controversieel misschien, maar hij deed (en doet) je wel nadenken. ( )