Het is moeilijk te geloven als je een aan een smartphone vastgeplakte puber onderuitgezakt op een bank ziet hangen, maar de menselijke soort is in staat om onder zeer extreme omstandigheden te overleven. De Franse schrijfster Bérengère Cournut drukt je met de neus op dat feit in haar prijswinnende boek ‘Van steen en been’, dat zich afspeelt in de poolstreek, bij de Inuit, die daar duizenden jaren met minimale middelen in de ijzige kou leefden.

Het verhaal gaat over de jonge Inuitvrouw Uqsuralik, die meteen al in de eerste paar bladzijden van het boek wordt gescheiden van haar familie door een noodlottige scheur in een ijsplaat. Het boek volgt haar gedurende de jaren daarna, waarbij de meeste aandacht uitgaat naar de eerste periode na de scheiding van haar familie. Cournut vertelt het verhaal geheel vanuit het oogpunt van Uqsuralik, in het ik-perspectief en in korte en feitelijke zinnen. Verwacht geen filosofische overpeinzingen of emotionele uitspattingen: Uqsuralik is vooral bezig met overleven. Haar gedachten gaan uit naar praktische zaken, zoals het vinden en bereiden van voedsel, het bouwen van een onderkomen en de gezondheid van haar naasten. Daarnaast blijken de Inuit een rijke spirituele wereld te hebben, waarin gepraat wordt met geesten en natuurkrachten, maar zonder dit als iets heel anders te zien dan de ‘gewone’ wereld. Ook gezangen spelen een belangrijke rol in hun cultuur; dit komt op een mooie manier terug in het verhaal.

In het boek komen nergens tijdsaanduidingen voor zoals wij die kennen, maar uit de epiloog, waarin Uqsuralik terugblikt op haar leven, blijkt dat haar verhaal zich afspeelt in de tijd voordat de Europese ontdekkingsreizigers naar het arctisch gebied kwamen. Het boek is dus een historische roman en staat daarmee zowel in tijd als in plaats behoorlijk ver af van de schrijfster. Dat mag je doen, natuurlijk, als schrijver, maar het gevaar met dit soort boeken is dat de auteur zoveel onderzoek heeft gedaan en zoveel feiten paraat heeft, dat de context belangrijker wordt dan de spanningsboog van het verhaal. Dat is hier jammer genoeg ook het geval. Cournut deed jarenlang onderzoek naar de oorspronkelijke cultuur van de Inuit, las boeken, pluisde archieven uit, volgde colleges, het is echt bewonderenswaardig. Maar tijdens het lezen bekroop mij het gevoel dat ik hier een soort non-fictie aan het lezen was, zonder al te duidelijk plot. En dat terwijl Cournut in een interview juist aangeeft ver weg te willen blijven van non-fictie.

Wat me misschien nog het meest dwars zat, tijdens het lezen van dit boek, wordt mooi samengevat in de epiloog, waarin Cournut Uqsuralik over “de witte mensen” laat zeggen: “Ze schrijven vele bladzijden over ons vol en vullen leren omslagen met onze verhalen, die anderen overnemen om er zelf eer aan te behalen zonder ooit een voet op Nuna - ons grondgebied - te hebben gezet. Die mensen nemen bezit van een verbeelding die niet van hen is.” Mag een schrijver zich de werkelijkheid van een ander eigen maken en deze presenteren als ‘feit’? Ik heb daar het antwoord niet meteen op! Het lijkt bijna de basis van literatuur, dat je dat juist wél doet. Evengoed zou ik het super interessant vinden om te horen wat de Inuit zelf van dit boek vinden. Of om een boek van een Inuit schrijver te lezen.

[het interview waar naar verwezen wordt staat op de website van Fnac: ‘Interview de Bérengère Cournut, Prix du Roman Fnac 2019’] ( )

Ich reise gerne, aber auch mit Büchern lasse ich mich gerne in andere Nationen und Kulturen entführen. Die Arktis ist wohl ein Gebiet, dass kaum einer besucht hat. Umso interessanter war es für mich, in diese fremde Welt einzutauchen.
Uqsuralik ist noch ein Kind, als das Eis auseinanderbricht. Ihr Vater wirft ihr noch ein Bärenfell und eine Harpune zu und dann ist sie von ihrer Familie getrennt, denn das Eis driftet immer weiter auseinander. Nun ist sie auf sich gestellt und muss sich durchschlagen in dieser unwirklichen Natur. Als sie irgendwann einer anderen Familie begegnet, schließt sie sich an. Aber findet sie dort wirklich Schutz?
Der Schreibstil der Autorin Bérengère Cournut ist ungewöhnlich. Ziemlich sachlich und emotionslos berichtet sie, wie das Leben der Inuit verläuft. Ihre Traditionen und Mythen sind für uns fremd und märchenhaft. Die Lieder des Volkes sind für sie bedeutend begleiten sie, während sie Not leiden und während sie feiern.
Auch wenn mich die Menschen in diesem Umfeld fasziniert haben, so konnte ich mich dennoch nicht in sie hineinversetzen und zu ihnen eine Bindung aufbauen. Zu fremd war mir das alles.
Die Geschichte wird durch Fotos am Ende des Buches ergänzt.
Es ist ein Roman, der mich aufgrund der Fremdheit der Menschen und der rauen Natur fasziniert hat. Mich hat das Buch wirklich beeindruckt. ( )