Ik heb dit boek een faire kans gegeven; de Vlaamse schrijfster Saskia De Coster heeft met haar boeken al verschillende literaire prijzen gewonnen. Maar voor mij was het een afknapper. Okay, in de trant van Jonathan Franzen of – dichter bij ons – Tom Lanoye brengt ze een ontluisterend beeld van een hogere middenklasse gezin dat in een sjieke villa in een afgeschermde wijk woont. Net als Franzen en Lanoye doorprikt ze alle burgerlijke conventies. Maar het ligt er zo dik op en de personages zijn zo karikaturaal dat het al na 50 bladzijden niet meer boeit. Neem nu de zurige grootmoeder met een dwangmatige kuisneurose, of de ogenschijnlijk succesrijke manager die er thuis als vader en echtgenoot niks van bakt, en natuurlijk de alles overheersende hypocrisie, de uiterlijke schijn die ten allen prijzen wordt hooggehouden, enz. Het is vooral het lakoniek-sarcastische toontje dat De Coster bijna de hele tijd aanhoudt dat me stoorde, vanuit een wijsneuzerige (“wij weten beter”) opstelling die je associeert met een puber of een jonge twintiger. Neen, dan brengt Frantzen en Lanoye – hoewel ook niet mijn favoriete schrijvers – toch veel complexer personages, minder voor de hand liggende intriges en meer literaire franje. ( )

Een trefzeker neergepende familiegeschiedenis. Balanceert tussen een appreciatie voor en een afrekening met de Vlaamse maatschappij. De Coster schrijft meesterlijk over de koppige fierheid van Klein-België, het doodzwijgen van oprechtigheid, familiale bindingsangst en een onderhuidse class envy.

Als dat klinkt als zware literatuur: zo leest het boek helemaal niet. ‘t Is best een onderhoudend relaas over een snobberig, in-Vlaams gezin met geld, dat zich vanuit de jaren tachtig naar de eenentwintigste eeuw probeert te werken. Tussen de hoofdstukken worden jaren overgeslagen en dus ook net de saaiste porties waar de personages zich tussen de interessante momenten bevonden zouden hebben.

Een van de meest Belgische boeken die ik gelezen heb! ( )

'Wij en ik' brengt het verhaal van de familie Vandersanden, een gehuwd koppel met één dochter. Stephan, de vader, werkt lange dagen op een farmaceutisch bedrijf om zijn vrouw, huisvrouw Mieke, en dochter, Sarah, een leven te geven waarin ze niets tekort komen. Vele zaken blijven echter onuitgesproken binnen het gezin, omdat het 'ongepast' zou zijn om erover te spreken. Dit maakt dat hun levens zich vooral naast elkaar afspelen. Elk met hun eigen geheimen en tragedies.

Elk hoofdstuk brengt Saskia De Coster vanuit het standpunt van een ander gezinslid en jaartal. Het boek werkt niet naar een plot of hoogtepunt toe. Het brengt eerder een algemeen verhaal van een willekeurig Vlaams gezin, zoals iedereen er ongetwijfeld wel één zal kennen. Weinig spanning.
Wel een erg leuke, sappige schrijfstijl die aangenaam om lezen is. ( )

In een Vlaamse verkaveling, boven op een berg, woont de familie Vandersanden. De neurotische, aristocratische Mieke kamt haar tapijten en houdt intussen haar gezin en haar buren nauwlettend in de gaten. Haar echtgenoot, de selfmade man Stefaan, maakt carrière in een door schandalen geplaagd farmaceutisch bedrijf. Dochter Sarah, overbeschermd en benieuwd naar het echte leven, zoekt haar eigen weg met de middelen van haar generatie. Maar zal ook zij ten prooi vallen aan het grote familiegeheim, of kan zij in haar eentje een oud patroon doorbreken?
Wij en ik is een briljante, scherpzinnige familieroman, vol intrigerende karakters die met veel psychologisch inzicht en mededogen opgetekend zijn. Het boek neemt de hedendaagse Europese mens de maat, en beschrijft hoe sterk familiebanden zijn.
Saskia de Coster verweeft met haar sublieme, spitsvondige pen het tragische en het komische in een roman die zowel een literaire Desperate Housewives is als een Europees antwoord op Vrijheid van Jonathan Franzen. Een magistrale kroniek van een manke familie en van deze tijd.

Saskia de Coster (1976) is kunstenaar, toneelschrijver en deelnemer aan debatten op televisie, maar bovenal de auteur van een nu al schitterend en in zijn soort uniek literair oeuvre. Haar voorlaatste roman Held werd genomineerd voor de BNG Literatuurprijs en behaalde de longlist van de AKO Literatuurprijs; haar laatste roman Dit is van mij stond op de longlist van de AKO Literatuurprijs en de Gouden Uil.

‘Al jaren de koppigste, grilligste en aantrekkelijkste pen van België.’
Tom Lanoye

Moemoe is een norse grootmoeder die enkel spraakzaam is als ze God om genade smeekt. Mieke, een neurotische, tapijtenkammende huisvrouw, ontpopt zich langzaamaan tot vrouw van de wereld. Vader Stefaan ruilt zijn professionele ambities in voor een topfunctie bij een multinational, maar verliest geleidelijk aan compleet de pedalen. En Sarah is de dochter die opgroeit en haar puberjaren doorworstelt in dit milieu waar schone schijn primeert op waarachtigheid.

‘Wij en ik’ overspant een periode van meer dan dertig jaar. Op de achtergrond weerklinken de ‘signs of the times’: de bende van Nijvel komt zijdelings ter sprake, beelden van Patrick Haemers flitsen voorbij, de bankencrisis laat ook deze begoede familie niet onberoerd. Maar het zijn slechts echo’s van de tijd die doorraast, terwijl er zich achter de mooie façades de kleinmenselijke drama’s afspelen die een mensenleven determineren.

De personages die Saskia De Coster neerzet lijken aanvankelijk uit clichés opgetrokken figuren, maar gaandeweg onwikkelen ze zich tot mensen van vlees en bloed die de strijd moeten aanbinden met de demonen uit het verleden die hen ongenadig bestoken. Zelfmoord, de dood van een kind, het zijn drama’s waar in dit burgerlijke milieu niet openlijk over mag gesproken worden. Aan die loodzware erfenis dreigt de hele familie ten onder te gaan. De vraagt rijst of de jonge Sarah zich van deze destructieve maalstroom zal weten te bevrijden.

‘Wij en ik’ is niet autobiografisch, maar elke schrijver put uit eigen ervaringen en kennis van de wereld om zijn verhalen gestalte te geven. “Ik heb dit verhaal geschreven omdat het dicht bij mij staat. Ik ben vertrouwd met de villawijken in Vlaamse verkavelingen waar een verhaal als dit zich zou kunnen afspelen”, zegt Saskia de Coster. “Het personage Sarah is opgegroeid in de jaren ‘80 en ‘90. Ik ben ook fan geweest van Nirvana, ik heb ook een grunge-periode doorgemaakt. Gelukkig heb ik me nooit aan muziek maken gewaagd, want dat zou een regelrechte ramp geweest zijn.”

397 dagen lang leest Saskia de Coster voor uit ‘Wij en ik’. Een bladzijde per dag. Ze neemt het op met haar iPhone en post de filmpjes op haar website. Project 397 noemt ze het. Voor de schrijfster is het een manier om beetje bij beetje afscheid te nemen van een boek waar ze zo lang op heeft gebroed. “Wie wil kan dus gratis en voor niets elke dag een stukje uit ‘Wij en ik’ horen. Een ideale activiteit tijdens het tanden poetsen.” Gewoon het boek kopen is natuurlijk ook een optie.
Met 'Wij en ik' levert schrijfster en DM-columniste Saskia De Coster op 11 maart haar zesde roman af, een "briljante, scherpzinnige familieroman, vol intrigerende karakters die met veel psychologisch inzicht en mededogen opgetekend zijn".
Saskia De Coster wordt alom geprezen om 'Wij en ik', haar zesde boek, haar beste boek volgens velen. Een boek waar ze drie jaar op broedde en met behulp van haar 'levenslicht' en woordvoerster van Groen, Inge Joris, tot een goed einde bracht. Door de alomtegenwoordige lovende recensies en mijn wekelijks stiekem gegniffel op de maat van De Costers' columns waren mijn verwachtingen hooggespannen. Enkele jaren geleden nog kon 'Dit is van mij' me niet boeien. Ik was dus op onze hoede.

Het verhaal vangt aan op 'de' berg, in 'de' villa van Melanie Vandersanden-Plottier wanneer haar zoon Stefaan haar komt feliciteren met haar kersverse kleindochter. Een familiekroniek is dra geboren. 397 pagina's lang schetst Saskia de Coster de doorsnede van de Vlaamse, Belgische, Westerse samenleving aan de hand van de levensloop van één gezin: Stefaan, succesvol zakenman, die wanneer het moeilijk gaat, op de gaspedaal duwt. Mieke, rijk, rechts, burgerlijk, een karikatuur van zichzelf. “Er gaat niets boven het leven in de verkaveling, een mix van gezonde buitenlucht en stadse beschaving”. Dochter Sarah groeit mee met de pagina's, van kind tot puber, “wild, gefragmenteerd, getormenteerd, gehavend – helemaal zoals de jaren negentig het voorschrijven”. Alle drie zodanig self-absorbed dat ze iedereen in hun omgeving vergeten.

Stefaan en Mieke worden geportretteerd als het prototype Vlaming, die bang is, die voortdurend in de file staat, die verkavelt, en uiteindelijk N-VA-er wordt. Uit onderzoek is gebleken dat de Vlaming vandaag niet langer in steden woont, maar in zogenaamde substedelijke gebieden, 'suburbs', een hippe term die het fenomeen niet waard is. Een ander woord voor lange slierten beton die ons land inpalmen, die families herbergt die elkaar niet eens meer begroeten, en in de drukte des levens lijken te vergeten wat écht belangrijk is. Ja, dat soort Vlaming.

Maar wanneer je denkt dat de roman vervalt in een grenzeloos cynisme à la 'Het Goddelijke Monster', dan vergist je jezelf. Hoe irritant, bekrompen en kleinzielig de personages in het begin neergezet worden, des te gelaagder, gevoeliger en echter ze tegen het einde van het boek worden uitgesponnen.

Doorheen de roman transformeert Stefaan op de golven van het leven van trotse vader tot een schichtig wrak: “Hij had zich vertild aan egoïsme, had een breuk van naar zijn eigen navel te staren, stierf van jaloezie op de sterkeren, leed onder een totale en reddeloze angst, was altijd op de vlucht. De hele maatschappij kraakte en kreunde in de wachtzaal van het grote wereldhospitaal, iedereen was kapot gewerkt én betutteld in Villa Europa, geprikkeld én afgestompt, doodziek en hypochondrisch”.

Mieke groeit dan weer van tapijtenkammende verkavelingstrut die zichzelf glamoureus vergelijkt met Jacky O – “smartelijke weduwe, moderne versie van de maagd Maria, een vrouw vol diepgang en liefde”, tot zelfzekere wereldburger. Als lezer krijg je waarlijk medeleven en sympathie voor de vrouw. Sarah – toegegeven, mijn favo-personage – probeert, sukkelend van de ene herkenbare existentiële crisis in de andere, vat te krijgen op de wereld en zichzelf.

De roman combineert de nuance van 'Six Feet Under', de geslepenheid van 'Desperate Housewives' en het cynisme van Tom Lanoye. Het grijpt je bij de keel, beweegt je en achtervolgt je. Ergens twee derden van de pagina's ver mijmert Sarah met haar huisgenote over het gebrek aan vocabulaire om hun existentiële angst gepast onder woorden te kunnen brengen. Saskia de Coster komt evenwel zelf ijzingwekkend dicht in de buurt van een accurate beschrijving van de psychologische, hypochondrische bestaansonzekerheden waar elk lucide wezen mee lijkt te worstelen.

Om haar nieuwste roman te promoten leest ze ook elke dag één pagina uit het boek voor, telkens tegen een andere achtergrond. Ze belooft dit 397 dagen vol te houden. Alles is te volgen op haar website en Facebookpagina. ( )

Vlot leesbare familiegeschiedenis, herkenbaar voor generatiegenoten van de schrijfster :-) ( )