“It ain’t braggin’ if you can back it up”

Aldus “The World’s Greatest Bass Player”, de Amerikaanse basgitarist (1951-1987) Jaco Pastorius in zijn eigen woorden. Waarom hij zichzelf zo noemde, of dat terecht was en of dit gepruimd werd, legt jazz-auteur Bill Milkowski uit in zijn biografie Jaco. The Extraordinary and Tragic Life of Jaco Pastorius.

Jaco Pastorius groeit op in het zonnige Florida en met een muzikale vader legt hij zich eerst toe op het drummen. Als in zijn bandje de bassist weg gaat vult hij die plaats in en dan blijkt dat hij uitzonderlijk veel talent heeft voor dat instrument. Hij verdeelt dan nog zijn tijd tussen veel buiten sporten, zijn vriendin en later zijn eerste vrouw Tracy en zijn basgitaar.

Hij is zo goed dat hij nieuwe technieken ontwikkelt op het instrument. Hij verwijdert de frets van zijn bas en doet dingen die niemand anders doet. Als hij ziet dat de voorman van de de band waarin hij speelt, Charlie Brent van de C.C. Riders, arrangementen maakt dan wil hij dat ook leren. Na een nacht afkijken komt hij direct met zijn eerste stukken. Hij heeft een uitzonderlijk muzikaal gevoel. Hij is getrouwd en heeft een dochter, drank en drugs zijn in geen velden of wegen te bekennen.

Pastorius belandt in New York en zoekt gelijkgestemden. Hij ontmoet de jazzgitarist Pat Metheny en die merkt hoe goed Pastorius is;

“So Metheny puts the music in front of him, and Jaco just glances at the thing for half a second and proceeds to play the tune better than I had ever heard it played in my life. I mean, he just tore it up from the first note. We played it super uptempo, and he was throwing in all kinds of arpeggios and harmonics – just roarin’ man!”

Het gaat al snel rond wat voor goede bassist hij is en hij krijgt een platencontract voor een soloalbum. Als u enige interesse heeft in jazz en basgitaren dan haalt u dat album (getiteld met zijn eigen naam) onverwijld in huis. Het wordt uitgebreid besproken in dit boek en is zeer de moeite waard. Pastorius komt ook in contact met Joe Zawinul, de voorman van de jazz-fusionband Weather Report en zo komt hij daar terecht. Ook daar is hij verantwoordelijk voor prachtige composities en dito spel.

Hij gaat ook optreden met Joni Mitchell en ze krijgen een affaire. Dat doet zijn huwelijk niet goed en er komt een scheiding, ondanks dat er nog een zoon is bijgekomen. In deze tijd zegt Pastorius zijn fysieke activiteiten zoals basketbal grotendeels vaarwel en er komt drank en drugs voor in de plaats. Hij voelt inmiddels de druk van het bekend zijn en drinkt die druk maar al te vaak weg.

Zo langzamerhand kruipt er vreemd gedrag in bij Pastorius. Hij trouwt met Ingrid en zal een tweeling met haar krijgen. Hij blijft drinken en zijn gedrag kost hem bijna zijn positie bij Weather Report. Uiteindelijk gebeurt dat toch. Hij mag nog een soloalbum maken maar daarmee overschrijdt hij ruimschoots het budget. Voor ons niet erg; ook Word of Mouth is de moeite waard.

Pastorius richt zijn eigen band op en gaat touren om dat soloalbum te laten horen. Hij is beroemd in Japan, maar daar laat hij juist verontrustend gedrag zien. Hij smijt zijn basgitaar in zee, beschildert zichzelf in Indiaanse oorlogskleuren en rijdt op een motor de hotellobby binnen met een inktvis onder zijn shirt. In Italië weet hij zijn eigen optreden te verzieken en ontstaan er rellen door boze toeschouwers. In zijn hotel stort hij van een balkon en raakt behoorlijk gewond.

Zijn relatie met Ingrid is ook voorbij en hij ontmoet de gitariste Teresa Nigell. Toch raakt Pastorius meer en meer de weg kwijt. Hij zoekt het gezelschap op van daklozen. Die nodigt hij thuis uit en hij laat thuis de kamer onder water lopen om een zwembad voor ze te maken. Ook gaat hij aangekleed in bad liggen om daarna zeiknat een kroeg binnen te lopen om op te treden.

U merkt, het gaat niet top. Pastorius wordt opgenomen in een kliniek want hij is niet meer te handhaven. Toch vertoont hij heel dubbel gedrag. Soms is hij voorkomend, aardig, attent en vol humor, maar dat gedrag kan binnen de seconde omslaan naar bot, kwaadaardig en zelfvernietigend gedrag. Hij heeft steeds kleinere hoeveelheden alcohol nodig om volledig van het pad te raken.

Zijn vrienden hebben daar de meeste moeite mee, zoals zijn oude jeugdvriend, de muzikant Othello Molineaux, die hij tegenkomt op een begrafenis;

“Before, there was always that hope in Jaco’s eyes because his soul was burning so brightly. We’d look into each other’s eyes and there’d be a definite connection, because he was in tune with his higher self, even in those days when he had psychological problems. But that day at the funeral when I looked into his eyes, he was gone. There was no communication…it was like, ‘Just leave me alone, I’m outta here.’ And from that day, I started to grieve.”

Molineaux had gelijk. Het zou niet meer goedkomen. Jaco werd in coma gevonden op de stoep met zware verwondingen. Hij had een uitsmijter, een martial arts expert, bij een club blijkbaar zo kwaad gemaakt dat die hem dusdanig in elkaar sloeg dat hij het niet overleefde. Hij zou na tien dagen in coma overlijden op 35-jarige leeftijd.

Het is altijd gevaarlijk om niet teveel in te gaan op alle bizarre anekdotes waarvoor Pastorius heeft gezorgd. Toch weet Milkowski die balans wel goed te bewaren. Ze staan er genoeg in, je kan er niet omheen (ook de leuke overigens, want Pastorius was gek op practical jokes), maar er is ook ruim aandacht voor zijn ongelofelijke muzikale vakmanschap.

Het doet je veel van zijn muziek beluisteren. Zijn soloalbums, maar ook zijn werk met Weather Report, Joni Mitchell, Pat Metheny, Al di Meola, Albert Mangelsdorff, Toots Thielemans enzovoort. Er staat een uitgebreide discografie in het boek. Bovendien staat er een code in het boek waarmee u toegang krijgt tot audiofragmenten waarin muziek van hem is te horen en waarin medemuzikanten vertellen over Jaco Pastorius.

Die medemuzikanten komen ook uitgebreid aan bod in het laatste hoofstuk, waarin 63 collega’s vertellen over Pastorius, zijn invloed op hen en zijn belang voor de bas- en jazzmuziek in het algemeen. Wat mij betreft is dit boek een absolute aanrader. ( )

This is one of those books where you have to be careful to separate what is good about the book itself (and, a fortiori, what the author has accomplished) and the sheer pull that interest in the subject matter creates. Jaco, for me, is one of the greatest genius musicians of the modern period. He literally revolutionized the bass just a few years after the instrument had been invented, breaking so much ground that there can NEVER be as much of a giant of the bass again. So, yeah, the interest in the subject had about as much pull as possible in this case.

And I suspect that was what was really at work in making this a CPD (can't put down) affair for me. The suspicion is supported by how even I started to lose interest in the last third or so of the book. The latter half or so of this biography is heavily weighted in detail toward the relatively short period that Milkowski knew Jaco. By then, Jaco was a full-blown drug addict in the most pejorative connotations of that phrase. His best work was long behind him, and his chops were sadly dwindling too. As a result, much of the book features stories of the sheer tragedy and insanity of Jaco's life as a derelict who happened to also be a jazz legend. This is "Cops"-level stuff, and by the end, it is repetitive and hard not to skip over, unless one is out to satisfy purely prurient interests.

Look for the YouTube videos of Jaco's bass instructional video. They may help fill out the void that this book leaves, or help get rid of the bad taste it leaves in one's mouth, as it were. Tragic as it still is to watch these, knowing what we now know, one still gets a better sense of the human being behind the cartoon character that Milkowski's "Stories of the highway patrol" sometimes present. ( )