Elisabeth Leijnse

Een geweldig boek, terecht bekroond o.a. met de Libris Geschiedenisprijs! Het geeft een biografie van deze twee freules van Beek en Donk (*1866 en 1868), dochters van de in elk geval oorspronkelijk bepaald excentrieke ouders Anna, zogenaamde gravin Nahuys, en Jan van Beek en Donk, zij ouder dan hij, tegen de wil van ouders getrouwd, hun dochters een vrije en in de richting van socialisme en feminisme gaande opvoeding gevend (terzijde, ik wist niet dat later, rond 1900 feminisme en socialisme vaak als zulke tegenpolen werden gezien: kiesrecht voor vrouwen? = bevoordeling van keurige dames, algemeen kiesrecht? dan gaat het weer eerst om alleen mannen. De dames van het feminisme zijn weliswaar gegoeder dan die van het socialisme, maar ook daar zijn het net zo goed rijke vrouwen zoals Henriëtte Roland Holst). Maar naast de biografie ook een beeld van feminisme in Nederland rond 1900 en van Europese cultuurgeschiedenis door de lens van 2 actieve, betrokken, maar ook wispelturige vrouwen uit de betere kringen, van protestante afkomst, maar beiden op latere leeftijd bekeerd tot het katholicisme. De zusters groeien op in een symbiotische relatie (hun oudere broer Jan wordt, ook door Leijnse trouwens, neergezet als een oninteressante onbenul. Cécile trouwt met de steenrijke Haagse projectontwikkelaar Adriaan Goekoop (die zij, karakteristiek voor haar bazigheid, omdoopt in Paul, omdat Adriaan te lelijk is). Paul lijdt aan depressies ('Pokeltje zat zo te schreien'), waarschijnlijk verergerd doordat Cécile sociaal zo actief was wat hem een sukkel deed lijken, maar kon toch uitermate succesvol zaken doen. Het huwelijk werd waarschijnlijk niet geconsumeerd en Cécile schrijft nooit in enig document iets positiefs, bewonderends, liefhebbends over Paul. Elsa trouwt met de briljante componist Diepenbrock, een ultrakatholieke, moedergebonden, oerconservatieve, totaal egocentrische man, in mijn ogen de schurk van het stuk. Cécile ontwikkelt zich, haalt haar acte Frans, schrijft een uiterst succesvolle feministische ideeënroman Hilda van Suylenburg (een wensdroom over haar zuster Elsa) en wordt presidente en drijvende kracht achter de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid. Elsa start weliswaar een zelfstandige praktijk voor logopedie, de 1e in Nederland, maar wijdt zich vooral aan het leven met en voor Diepenbrock, waarschijnlijk eveneens zonder het huwelijk te consumeren. Als Cécile na 2 jaar keihard werken voor de vrouw na de sluitingsdag van de tentoonstelling thuiskomt, deelt Adriaan/Paul haar mee dat hij wil scheiden. Een donderslag bij heldere hemel. Daar kreeg ik medelijden met haar: goed, ze was bazig, maar deed ook enorm haar best, vaak tegen de stroom in, zet ook vaak haar tact in, bouwt een eigen leven op, kreeg niet eens een echte danbetuiging na de tentoonstelling, en dan ... Zo goed is het boek geschreven, wil ik maar zeggen, dat je meeleeft met de personages. En het ergste is dat als Cécile ontgoocheld naar Parijs en Rome reist, Elsa haar verwijt per brief dat alles haar schuld is. Ze had zich óók voor Paul moeten opofferen. Dit komt nooit meer helemaal goed. En Cécile heeft nog wel het hoge jaargeld dat Goekoop bij het ontbinden van het huwelijk moest uitkeren, een harde voorwaarde van haar vader Jan, ondanks G's protesten helemaal bedongen, ook na C's hertrouwen, voor Elsa en Fons. Goekoop zelf hertrouwt overigens, wordt de grootvader van Cees Goekoop, en pleegt (waarschijnlijk) zelfmoord. Elsa zelf lijdt onder de voortdurende affaires van Fons, de meest langdurige en met een kind bekroonde, met Jo Jongkindt, die later als noodsprong de Amerikaan Joe Raphael, grootvader van de Joe Raphael trouwt. In een vlaag van verzoening krijgen zij en Fons wel twee dochters, die RK moeten worden opgevoed. Cécile trouwt intussen ook, met een Pools-Russische allang naar Frankrijk geëmigreerde Jood, weduwnaar van haar nichtje, Michel Frenkel en krijgt een zoon (die niet wil deugen, een akelige klootzak). Cécile neemt wraak met haar 2e roman, Lilia, een trotse ongehuwde moeder (Cécile, maar tevens Jo Jongkindt) met de verwende Zizi als verbeelding van Elsa die haar zuster verloochent omwille van haar strenge man. Ook deze roman had succes en Cécile werd erkend als een goed schrijfster. Dan de volte-face, eerst van Cécile: na in 1914 in A'dam bij een lezing nog gekankerd te hebben op alles wat RK was, bekeerde ze zich even later, na de Duitse inval in Frankrijk en het vernietigen van Frans cultuurgoed zoals de kathedraal van Reims (plausibel verklaard door Leijnse als reactie van ballingen/allochthonen die zich Franser dan Frans en dan dus ook maar RK voelen). Zij en Michel sluiten zich aan bij Action française van Maurras, worden steeds fanatieker katholiek, daarnaast steeds feller antisemiet (!), C. doet niets anders dan bidden en fascistoïde RK-taal uitslaan. Fons vindt dit nu juist prachtig. En uiteindelijk bekeert ook Elsa zich tijdens familiebezoek aan C., zomaar omdat alles plotseling 'samenkomt', zij het dat ze niet zo antisemitisch en fanatiek wordt als C. De dochtertjes vinden het heerlijk. Fons is extatisch. Maar niet al te lang daarna gaat hij dood aan leverkanker. Het materiaal zelf is fantastisch, maar het is ook gebruikt in een prachtig opgebouwd boek, merendeels chronologisch maar met twee accenten, eerst C. dan E. Er wordt ook op ander terrein vernieuwend onderzoek gepresenteerd: zo wordt de theorie dat Cécile model stond voor de hoofdpersoon van Couperus' Langs lijnen van geleidelijkheid afdoende weerlegd (interessant terzijde: de boeken van Cécile verkochten oneindig veel beter dan die van Couperus). Ook veel dat Tessel Pollman an anderen eerder over Cécile schreven wordt met kracht van argumenten naar de prullenbak verwezen. Er zitten subtiele interpretaties en inzichten in, in kleine zinnetjes, bijvoorbeeld dat Céciles personage Corona van Oven (naar Cath, van Tusschenbroek) een donkere, sonore versie is van Couperus' Cécile (!) van Even, terwijl de auteur juist afziet van grote psychologische en sociologische duidingen. En zo nog veel meer.… (altro)

zeer interessant; op mijn e-reader ging het soms traag door al die voetnoten vermoedelijk. Voetnoten waren wel informatief.
Inhoud heel herkenbaar aan de locaties, voor mij in de zestiger jaren: Joh Verhulststraat (zat een halfjaar op de lagere school van de Heinzestraat, mogelijk gelijk met Florian; Laan van meerdervoort ; jaren na 1976 woonachtig in Haaren, vaak fietsend door Den Bosch, Rosmalen, Vught; Couperus op mijn eindlijst. Comte Nahuys publiceerde ook in numismatische werken.

Thema van hoogbegaafdheid in combinatie met geloofsachtergrond, hetgeen leidt tot moeilijke of geen geslaagde partnerkeuze.. dat zag ik vaker in mijn omgeving.
De feministische strijd, maar ook het katholieke leven.

Een boek dat ik wel zal herlezen/ naslaan. Via aantekeningen en de who is who uit het begin kon ik het herlezen redelijk soepel weer opvatten.… (altro)

Een zeer omvangrijke biografie over twee adellijke zussen. Cécile is strijdbaar, geëmancipeerd. Zij trouwt met Paul Goekoop en schrijft een roman over Hilda van Suijlenbroek. Ook organiseert ze een grote tentoonstelling over vrouwenarbeid. Het huwelijk loopt daarna stuk. Zij gaat alleen in Frankrijk leven en trouwt daarna met de man van haar nicht, als haar nicht is overleden. In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog wordt ze antisemiet.
Het verhaal van Elsa volgt qua tijd na het verhaal van Cécile. Elsa trouwt met Diepenbrock (zie ook Het grote zwijgen). Een treurig huwelijk met overspel van beide kanten. Maar ondertussen is Elsa ook zeer toegewijd em ze heeft een zeer goede relatie met haar twee dochters.
Ik ben erg onder de indruk van dit boek. Wat een levens en vooral ook: wat een onderzoek! Ik genoot van de epiloog.… (altro)