Annet Huizing

1. Titelverklaring:
‘Wanneer is iets eigenlijk een boek?’, vraagt Katinka aan Lidwien, haar overbuurvrouw en schrijfster. Lidwien vraagt of ze met een boek een roman bedoelt, en legt dan uit: ‘Een roman is een verhaal, een lang verhaal met een begin en een einde. Met personages en een plot, met een dramatic turning point. In een verhaal komt iemand tot een inzicht. Hoe klein ook. Hij denkt iets, dan gebeurt er wat en dan denkt hij iets anders.’ Aan het eind van het boek print Katinka alle teksten uit die ze heeft geschreven sinds het begin van haar schrijfcursus bij Lidwien. Het is een dik pak papier, maar is het ook een roman? Ze realiseert zich dat er nog wat mist. Vervolgens komt ze tijdens de vakantie met haar vader en broertje tot een inzicht, waardoor ze anders gaat nadenken over haar moeder en Dirkje. Dit was de toevoeging die ze nog nodig had voor haar boek. Op een ansichtkaart aan Lidwien schrijft ze dan ook: ‘Volgens mij heb ik per ongeluk een boek geschreven.’

2. Gelaagdheid
Er zitten meerdere lagen in het boek, zowel qua vorm als qua inhoud.
Qua inhoud zijn de volgende lagen te herkennen: De eerste is het gezin van Katinka, en haar worsteling met de dood van haar moeder en de acceptatie van de nieuwe vriendin van haar vader.De tweede is de relatie leraar-leerling tussen Lidwien en Katinka, waarbij ze eerst vooral praten over hoe een goed boek te schrijven. Ondertussen komt daar een derde laag bij: Katinka en Lidwien leren elkaar steeds beter kennen. Er ontstaat een vriendschap, waarbinnen ze elkaars denken en handelen beïnvloeden. Mede door haar contact met Katinka maakt ook Lidwien een ontwikkeling door.
Qua vorm is het zowel een roman als een schrijfcursus. De tekst wordt telkens becommentarieerd, waardoor de lezer niet alleen bezig is de inhoud te lezen, maar ook meekijkt hoe Katinka de verbeteringen en opdrachten van Lidwien in haar tekst verwerkt. We zien dus ook de schrijfstijl veranderen.

3. Voorspelbaarheid
Een meisje van dertien, moeder dood, vaders nieuwe vriendin. Het is redelijk voorspelbaar hoe een verhaal rond deze gegevens zal verlopen. Dat de bezoekjes van Katinka bij Lidwien tot een vriendschap tussen hen zal leiden en tot wederzijdse beïnvloeding, is ook bepaald niet nieuw.

 -plot
De 13-jarige Katinka wil graag schrijfster worden, ze weet alleen niet hoe dat moet. Lidwien, haar overbuurvrouw, is een beroemd schrijfster. Op een dapper moment stapt Katinka op haar af en vraagt om schrijfles. Lidwien stelt voor dat Katinka elke vrijdagmiddag bij haar langskomt voor tips en kritiek op haar verhalen. Katinka mag als tegenprestatie Lidwien helpen in de tuin.
Katinka besluit te schrijven over Dirkje, de nieuwe vriendin van haar vader. En over de schrijflessen van Lidwien. Een verhaal beginnen is alleen gemakkelijker gezegd dan gedaan. Gelukkig heeft Lidwien daar een oplossing voor: een schrijver kan beginnen waar hij wil, als de eerste scène de lezer maar nieuwsgierig maakt.
Katinka’s verhaal start op de boot van Terschelling naar Harlingen, waar zij, haar vader en haar broertje Kalle kennismaken met Dirkje. Katinka beschrijft hoe Dirkje daarna elk weekend komt. Hoe lekker je tegen haar aan kunt zitten, hoe aanrakerig ze is en hoe weinig ze zich bemoeit met de inrichting van het huis. Nu Dirkje er is en dat zo vanzelfsprekend voelt, vraagt Katinka zich ineens af wie haar moeder was. Die is overleden toen Katinka drie jaar was. Ongemerkt verschuift nu de aandacht van Dirkje naar Katinka’s moeder.
Schrijfster Annet Huizing vlecht de schrijflessen onopvallend en heel mooi door het Dirkje-/moederverhaal heen. Lidwien geeft Katinka bijvoorbeeld een opdracht om een stuk te schrijven waarin alle zintuigen aan bod komen. Katinka beschrijft dan hoe ze in het donker naar de zolder gaat, daar in een hutkoffer de jurken van haar moeder vindt en die aantrekt. Tijdens een andere schrijfles vertelt Lidwien dat een goed verhaal gaat over de worsteling die mensen ergens mee hebben, dat een schrijver voorbij de buitenkant moet kijken. Katinka ontdekt dat ook Lidwien ergens mee worstelt.
http://www.leesfeest.nl/boek/hoe-ik-ongeluk-een-boek-schreef

 -personage
• Katinka Kapteijn, 13 jaar. Woont in Hilversum. We leren alleen een bepaald deel van haar leven kennen. School, vriendinnen (alleen bij naam genoemd), vrienden, haar relatie met haar broertje Kalle: ze blijven voor ons verborgen. Ze is vrolijk, nieuwsgierig en weet van aanpakken. Haar diepste gevoelens (haar worsteling met het verlies van haar moeder) deelt ze liever niet, maar tussen de regels door worden die wel goed voelbaar.
• Lidwien, ongeveer 60 jaar oud, overbuurvrouw van Katinka en schrijfster. Ze kwam als schrijfster voor het eerst op het Boekenbal toen ze 40 was, in 1993. Ze woont alleen, met haar kat. Ze heeft Nederlands gestudeerd en is vrij snel na haar studie getrouwd met beeldend kunstenaar John. Tot haar verdriet en woede verliet John haar in 2003, op het moment dat zij een belangrijke literatuurprijs won. Ze heeft het daar nog altijd moeilijk mee.
• Hein Kapteijn, vader van Katinka. Lieve vader met een prettig chaotische inslag. Niet erg sportief. Zijn kinderen staan op de eerste plaats en laat zich niet van de wijs brengen door bazige vrouwen (ex-vriendin, zijn oudste zus Addie).
• Dirkje, vriendin van Hein Kapteijn. Woont in Utrecht. Relaxte vrouw die eens per dag een sigaretje rookt. Fan van André Hazes. Ze is stoer, spontaan en open.
 -tijd
Heden. Het verhaal speelt zich tussen twee vakanties naar Terschelling af, lente - zomer/lente. De volgorde van de gebeurtenissen loopt door elkaar heen. Er zijn twee echte flashbacks: over een bezoek aan de Hema en een jeugdherinnering van toen Katinka 4 jaar oud was. De ontmoeting met Dirkje op de boot speelt zich eerder af dan de start van de schrijfcursus bij Lidwien. Langzamerhand beginnen de tijdlijnen bij elkaar te komen.
 -ruimte
Hilversum, Terschelling. Veel gebeurtenissen spelen zich af in en rondom het huis van Lidwien. Aan de andere kant speelt ook de sfeer in het huis van Katinka een grote rol: ze hebben hun eigen biotoop geschapen na de dood van moeder en veranderingen in huis door anderen worden niet geaccepteerd. Ook het tuinhuisje van Lidwien en het spitten in haar tuin hebben belangrijke functies in het boek.

4. Interne logica
Het verhaal is heel beeldend geschreven. Hoe personages eruitzien en hoe ze wonen en hoe ze op vakantie gaan komen helemaal overeen met hoe ze zich gedragen. Het is volkomen duidelijk dat Dirkje met haar kapotte wollen trui, bergschoenen en rugzak en haar kleine zonden wel bij het gezin past, maar ex-vriendin Patricia en bemoeizuchtige zus Addie juist totaal niet.
De ‘blauwe teksten’, de schrijflessen, worden geweldig verwerkt in de structuur van de rest van het verhaal, waardoor de lezer accepteert dat een meisje van 13 op een gegeven moment al heel goed schrijft.

5. Structurele tekortkomingen
Geen commentaar

6. Genre
Realistisch, hier en nu.

7. Motieven (terugkerende elementen)
Worsteling:
Katinka worstelt met het schrijven. Maar ze worstelt ook met de verwerking van de dood van haar moeder. Terwijl ze leert haar gedachten en gebeurtenissen steeds beeldender op papier te krijgen (Show, don’t tell, Kill your darlings), wordt haar eigen emotionele worsteling ook steeds duidelijker. Ze leert inzien wat belangrijk is in haar leven en leert dat onder woorden te brengen naar anderen.
Lidwien ondergaat haar eigen worsteling met haar verleden en ex-man. Ze zit ook in een soort rouwproces en onder invloed van haar contact met Katinka breekt ook zij open. Haar darling doodt ze door een houten beeldhouwwerk van John in de fik te zetten en dat werkt bevrijdend.

8. Literatuur of lectuur
Literatuur. Enorme gelaagdheid, veel tussen de regels door lezen.
9. Leesniveau
Dit boek kan vanaf niveau 1 gelezen worden: Korte zinnen, alledaags taalgebruik, veel dialoog, sympathieke en kwetsbare, maar ook jonge hoofdpersoon. Door de gelaagdheid en het element van het ‘leren schrijven’ is het verhaal ook op niveau 2 en 3 zeker de moeite waard. Ik denk wel dat het boek in dat geval nog steeds vooral geschikt is voor kinderen van 12 en 13 jaar oud.… (altro)